Opšti podaci

Prostor današnjeg Žabljaka svjedoči o hiljadugodišnjoj prisutnosti čovjeka. Arheološki nalazi potvrđuju tragove ilirskih plemena, a potom i uticaj Rimljana. Tokom srednjeg vijeka, područje je bilo pod uticajem manjih crnogorskih kneževina, čije su granice često sezale do Durmitora.

U vrijeme osmanske vladavine, Žabljak je ostao relativno izolovan zahvaljujući nepristupačnom terenu, ali je zadržao snažne veze sa crnogorskim plemenima, naročito Drobnjacima i Uskocima.

Prvobitni naziv ovog naselja bio je „Varezina voda“, vjerovatno zbog jakog izvora pitke vode oko kojeg se formiralo prvo naselje. Kasnije je naselje nosilo ime „Hanovi“, odnosno izvorno „Anovi“. Današnji naziv Žabljak prvi put se zvanično pominje krajem XIX vijeka, iako ga je lokalno stanovništvo koristilo i ranije.

Godine 1870, Žabljak dobija svoj današnji naziv i tada započinje izgradnja tri ključne ustanove: crkve, škole i kapetanskog doma. Od tih građevina preživjela je samo Crkva Svetog Preobraženja, sagrađena 1862. godine u znak pobjede nad Turcima.

Već tokom 1880. godine, osniva se prva škola, a do početka Prvog svjetskog rata, formiraju se i druge lokalne ustanove. Otvaranje zanatskih i trgovačkih radnji i kafana krajem XIX vijeka dodatno oživljava naselje, koje postaje lokalno trgovačko i upravno središte durmitorskog kraja.

U periodu između dva svjetska rata, Žabljak se razvija kao mala varošica planinske arhitekture. Izgradnjom puteva ka Nikšiću i Mojkovcu 1930-ih godina, otvara se prostor za migracije i jaču trgovinsku povezanost. Jedinstvena priroda već tada počinje da privlači turiste iz tadašnje Kraljevine Jugoslavije, ali i iz inostranstva – naročito iz Italije, zbog kulturnih i istorijskih veza s Crnom Gorom. Bogatstvo flore i faune, kao i mogućnosti za lov i ribolov, čine ovaj kraj atraktivnim za brojne posjetioce.

Tokom Drugog svjetskog rata, Žabljak i Durmitor daju ogroman doprinos antifašističkoj borbi. Samo sedam dana nakon početka ustanka, Žabljak biva oslobođen i postaje važna tačka otpora. Formira se Republika Durmitor, kako su ovaj kraj simbolično nazivali. Bila je to baza Vrhovnog štaba, na čijem čelu je bio Josip Broz Tito. Iako prostorno mali, Žabljak je tokom rata izgubio više od 2.500 ljudi i dao 15 narodnih heroja. Nažalost, varošica je tokom rata bila spaljena – svi domovi i ustanove su uništeni, osim zgarišta.

Nakon rata, započinje obnova i transformacija Žabljaka iz sela u planski građen turistički grad. Počinje izgradnja hotela, skijališta i infrastrukture za prihvat gostiju. Godine 1952. osniva se Nacionalni park Durmitor, čime Žabljak dobija status ulazne kapije planinskog raja, a turizam postaje ključna grana privrede.

Zahvaljujući svojim prirodnim ljepotama i raznolikosti na malom prostoru, Žabljak je 1991. godine izabran za ekološku prijestonicu Crne Gore, prve ekološke države na svijetu. Odluka je donijeta na vanrednoj sjednici Skupštine Crne Gore, održanoj pod vedrim nebom, u Žabljaku, simbolično opijenom svježim planinskim vazduhom.

Danas, Žabljak nosi tragove svoje bogate prošlosti, ali i jasnu viziju budućnosti. Sa statusom vodećeg zimskog centra u Crnoj Gori, Žabljak se afirmiše kao mjesto odmora, prirodne ljepote i istorijske snage, čvrsto ukorijenjeno u tradiciji, a istovremeno okrenuto evropskim tokovima razvoja.